Bộ Tài nguyên và Môi trường vừa công bố Báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia năm 2023 với chủ đề "Môi trường nông thôn - Thực trạng và giải pháp". Báo cáo này cung cấp cái nhìn toàn diện về tình hình môi trường nông thôn Việt Nam, nhấn mạnh những thách thức và đề xuất các giải pháp cải thiện.
Thực trạng môi trường nông thôn
Năm 2023, khoảng 62,1 triệu người dân sinh sống ở vùng nông thôn, chiếm 61,9% dân số cả nước. Ô nhiễm môi trường tại các khu vực này xuất phát từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm:
- Hoạt động dân sinh: Sinh hoạt hàng ngày của người dân tạo ra lượng lớn chất thải rắn và nước thải.
- Sản xuất nông nghiệp: Việc sử dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật và các hoạt động canh tác khác góp phần gây ô nhiễm đất và nước.
- Chế biến nông sản thực phẩm: Quá trình chế biến tạo ra chất thải hữu cơ và nước thải chưa được xử lý hiệu quả.
- Hoạt động làng nghề: Nhiều làng nghề truyền thống chưa có hệ thống xử lý chất thải đạt chuẩn, dẫn đến ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
Chất thải rắn sinh hoạt
Mỗi ngày, khu vực nông thôn trên cả nước phát sinh khoảng 29.734 tấn chất thải rắn sinh hoạt. Tuy nhiên, tỷ lệ thu gom và xử lý chỉ đạt trung bình khoảng 77,69%, đồng nghĩa với việc hơn 22% (tương đương khoảng 6.560 tấn/ngày) chất thải còn lại bị xả thải trực tiếp ra môi trường. Đặc biệt, một số khu vực như Trung du và miền núi phía Bắc có tỷ lệ thu gom dưới 50%, trong khi Tây Nguyên chỉ đạt dưới 30%.
Chất thải từ hoạt động nông nghiệp
Trong năm 2023, hoạt động trồng trọt đã phát sinh tổng cộng 94,42 triệu tấn phụ phẩm. Ngoài ra, cả nước còn phát sinh khoảng 68,92 triệu tấn chất thải rắn và hơn 260,48 triệu lít chất thải lỏng từ các hoạt động nông nghiệp. Đáng chú ý, có khoảng 72 nghìn tấn chất thải nhựa từ vỏ bao bì thức ăn chăn nuôi, và con số này dự kiến sẽ tiếp tục tăng trong những năm tới.
Đặc biệt, hoạt động trồng trọt đã làm phát sinh hơn 600 nghìn tấn nilon và vỏ bao bì hóa chất bảo vệ thực vật ra môi trường. Việc đốt các phụ phẩm này không chỉ gây ô nhiễm không khí mà còn tạo ra các chất độc hại, ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
Ô nhiễm từ làng nghề
Năm 2023, chỉ có 16,1% làng nghề trên cả nước có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt yêu cầu về bảo vệ môi trường, và 20,9% làng nghề có điểm thu gom chất thải rắn công nghiệp. Phần lớn nước thải và chất thải rắn từ các làng nghề bị thải trực tiếp ra hệ thống kênh, rạch, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
Đề xuất giải pháp
Để cải thiện tình hình môi trường nông thôn, báo cáo đề xuất một số giải pháp quan trọng:
- Đẩy mạnh công tác bảo vệ môi trường nông thôn: Kết hợp với việc triển khai tiêu chí về môi trường trong Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới.
- Hoàn thiện chính sách và pháp luật: Tăng cường các quy định liên quan đến bảo vệ môi trường nông thôn, đảm bảo tính hiệu lực và hiệu quả.
- Huy động nguồn tài chính: Tăng cường đầu tư từ ngân sách nhà nước và các nguồn khác cho hoạt động bảo vệ môi trường nông thôn.
- Xây dựng và nhân rộng các mô hình điểm: Khuyến khích cộng đồng tham gia vào công tác bảo vệ môi trường, thông qua việc xây dựng và triển khai các mô hình hiệu quả.
Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp trên sẽ góp phần cải thiện chất lượng môi trường nông thôn, đảm bảo sự phát triển bền vững cho các thế hệ tương lai.
Báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia năm 2023 cho thấy tình trạng ô nhiễm môi trường nông thôn đang trở thành vấn đề cấp bách. Lượng chất thải từ sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp, làng nghề ngày càng gia tăng, trong khi hệ thống thu gom và xử lý còn hạn chế. Nếu không có những giải pháp kịp thời và đồng bộ, tình trạng ô nhiễm sẽ tiếp tục ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe cộng đồng, môi trường sống và sự phát triển bền vững của khu vực nông thôn.
Để cải thiện thực trạng này, cần sự chung tay của cả Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Các chính sách quản lý môi trường phải được thực thi nghiêm túc, song song với việc nâng cao ý thức của người dân về bảo vệ môi trường. Đầu tư vào công nghệ xử lý rác thải, phát triển mô hình sản xuất xanh và thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn cũng là những hướng đi quan trọng giúp giảm thiểu tác động tiêu cực.
