Trong hành trình phát triển của mỗi doanh nghiệp, việc tuân thủ các quy định pháp luật về môi trường không chỉ là trách nhiệm, mà còn là yếu tố sống còn giúp bảo vệ uy tín và đảm bảo sự bền vững trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Một trong những yêu cầu pháp lý quan trọng chính là lập hồ sơ môi trường – thủ tục bắt buộc với nhiều loại hình dự án. Nhưng khi nào thì điều này thực sự cần thiết? Và vì sao doanh nghiệp không nên xem nhẹ? Hãy cùng Môi trường Ánh Dương tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé.
Hồ sơ môi trường là gì – vì sao phải quan tâm?
Hồ sơ môi trường là tập hợp các tài liệu thể hiện cam kết, đánh giá và giải pháp kiểm soát tác động môi trường từ hoạt động của một dự án. Có thể nói, nó như một “bản cam kết sống” giữa doanh nghiệp và xã hội, thể hiện trách nhiệm với môi trường xung quanh. Việc lập hồ sơ không đơn thuần để “cho có” – mà là bước đi đầu tiên giúp doanh nghiệp đánh giá toàn diện rủi ro, đồng thời chủ động ứng phó trước khi xảy ra vi phạm.
Theo Luật Bảo vệ môi trường 2020 và các nghị định hướng dẫn như NĐ 08/2022/NĐ-CP, chỉ những dự án có nguy cơ tác động đến môi trường mới bắt buộc phải lập hồ sơ. Nhưng điều đáng nói là, phạm vi và mức độ đánh giá không cố định cho mọi doanh nghiệp – mà phụ thuộc vào quy mô, lĩnh vực, công nghệ và vị trí của dự án.
Khi nào doanh nghiệp bắt buộc phải lập hồ sơ môi trường?
Trong thực tế, câu hỏi này không thể trả lời bằng một danh sách rập khuôn. Bởi lẽ, việc lập hồ sơ không chỉ xét về ngành nghề mà còn dựa trên mức độ tác động tiềm ẩn đến môi trường tự nhiên và cộng đồng dân cư.
Ví dụ, một nhà máy sản xuất hóa chất, dù công suất chưa lớn, vẫn buộc phải đánh giá tác động môi trường (ĐTM) ngay từ khâu xin chủ trương đầu tư, do tính chất rủi ro cao về ô nhiễm. Trong khi đó, một cơ sở gia công nhỏ có thể chỉ cần đăng ký môi trường nếu hoạt động ở quy mô hạn chế và không phát sinh chất thải nguy hại.
Nhìn chung, doanh nghiệp bắt buộc phải lập hồ sơ môi trường khi thuộc các trường hợp sau:
1. Dự án đầu tư mới:
Khi bắt đầu triển khai dự án đầu tư có phát sinh chất thải (nước thải, khí thải, chất thải rắn, chất thải nguy hại) thuộc đối tượng phải đăng ký môi trường hoặc phải có giấy phép môi trường.
2. Cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ đang hoạt động:
- Nếu cơ sở đã đi vào hoạt động trước ngày 1/1/2022 (ngày Luật Bảo vệ môi trường 2020 có hiệu lực) và chưa có giấy phép môi trường hoặc giấy phép môi trường thành phần đã hết hạn, thì phải thực hiện thủ tục cấp giấy phép môi trường.
- Nếu cơ sở có phát sinh chất thải nhưng không thuộc đối tượng phải có giấy phép môi trường, thì phải thực hiện thủ tục đăng ký môi trường.
3. Thay đổi quy mô, công nghệ, hoặc các thông số môi trường:
Khi có bất kỳ thay đổi nào về quy mô, công nghệ, hoặc các thông số môi trường so với hồ sơ môi trường đã được phê duyệt, doanh nghiệp cần phải thực hiện thủ tục điều chỉnh hoặc bổ sung hồ sơ môi trường.
4. Khi có yêu cầu từ cơ quan nhà nước có thẩm quyền:
Cơ quan nhà nước có thẩm quyền có thể yêu cầu doanh nghiệp lập hoặc bổ sung hồ sơ môi trường trong quá trình thanh tra, kiểm tra hoặc giám sát về môi trường.
Lưu ý:
- Việc lập hồ sơ môi trường là trách nhiệm của chủ dự án hoặc chủ cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ.
- Hồ sơ môi trường bao gồm các loại như: Đăng ký môi trường, Giấy phép môi trường, Báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM), Kế hoạch bảo vệ môi trường, Sổ đăng ký chủ nguồn thải chất thải nguy hại, v.v.
- Thời điểm lập hồ sơ môi trường cụ thể sẽ phụ thuộc vào từng loại hồ sơ và quy định của pháp luật.
Những tình huống "tưởng không cần mà lại cần"
Không ít doanh nghiệp nghĩ rằng mình "nhỏ quá để bị kiểm tra", hoặc chỉ làm dịch vụ, không sản xuất, thì không phải lập hồ sơ môi trường. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, nhiều lĩnh vực tưởng chừng không gây ảnh hưởng lại bị xếp vào nhóm bắt buộc lập hồ sơ do sử dụng phế liệu nhập khẩu, phát sinh nước thải lớn, hay nằm trong khu vực có yếu tố nhạy cảm về sinh thái.
Đặc biệt, các dự án đầu tư mở rộng, cải tạo hoặc thay đổi công nghệ – dù không thay đổi công suất – cũng có thể phải điều chỉnh hoặc lập lại hồ sơ. Điều này đồng nghĩa với việc mọi thay đổi trong vận hành đều nên được rà soát dưới góc độ pháp lý môi trường, tránh để bị xử phạt vì “thiếu sót thủ tục”.
Hệ lụy nếu không lập hồ sơ đúng quy định
Không ít doanh nghiệp đã phải trả giá đắt vì coi nhẹ hồ sơ môi trường: từ việc bị đình chỉ hoạt động, thu hồi giấy phép cho đến những khoản phạt hàng trăm triệu đồng. Nhưng đó chưa phải là tất cả.
Một khi không có hồ sơ môi trường đầy đủ, doanh nghiệp gần như mất quyền hợp pháp để xả thải, khó tiếp cận vốn tín dụng từ ngân hàng, hoặc không được tham gia vào các chuỗi cung ứng yêu cầu tiêu chuẩn ESG. Trong khi đó, việc lập hồ sơ bài bản ngay từ đầu có thể giúp doanh nghiệp chủ động kiểm soát chi phí xử lý môi trường và dễ dàng vượt qua các đợt kiểm tra, đánh giá sau này.
Ở thời điểm mà tính tuân thủ pháp luật và bảo vệ môi trường được đặt lên hàng đầu, việc lập hồ sơ môi trường không còn là lựa chọn – mà là một phần bắt buộc trong chiến lược phát triển lâu dài của doanh nghiệp.
Dù bạn đang chuẩn bị một dự án mới, mở rộng hoạt động, hay đơn giản là muốn rà soát tính pháp lý hồ sơ hiện có, thì việc hiểu rõ khi nào phải lập hồ sơ môi trường chính là bước đi đầu tiên để tránh rủi ro và tạo dựng uy tín với đối tác, nhà đầu tư và cộng đồng.
Một số câu hỏi thường gặp
1. Hồ sơ môi trường và ĐTM có phải là một không?
Không. ĐTM (Đánh giá tác động môi trường) là một trong các loại hồ sơ môi trường. Ngoài ra còn có đăng ký môi trường, kế hoạch bảo vệ môi trường, báo cáo công tác BVMT định kỳ, v.v.
2. Doanh nghiệp nhỏ có bắt buộc lập hồ sơ môi trường không?
Tùy theo quy mô và loại hình hoạt động. Nếu thuộc danh mục có nguy cơ gây ô nhiễm hoặc phát sinh chất thải đáng kể, doanh nghiệp dù nhỏ vẫn phải lập hồ sơ môi trường phù hợp.
3. Khi nào cần điều chỉnh hồ sơ môi trường đã được phê duyệt?
Khi có thay đổi về công suất, quy mô, công nghệ, địa điểm dự án hoặc các yếu tố khác ảnh hưởng đến môi trường, doanh nghiệp cần làm thủ tục điều chỉnh hồ sơ theo quy định.
4. Thủ tục lập hồ sơ môi trường mất bao lâu?
Tùy loại hồ sơ (ĐTM, đăng ký môi trường, v.v.), thời gian hoàn tất có thể dao động từ 15 ngày đến vài tháng. Việc chuẩn bị đầy đủ thông tin, giấy tờ sẽ giúp rút ngắn tiến độ đáng kể.
Gọi ngay Hotline 0942 195 533 – Công ty Môi trường Ánh Dương sẵn sàng đồng hành từ khâu đánh giá, tư vấn đến lập và nộp hồ sơ đúng chuẩn.
